Hai khu vực lớn nhất của Việt Nam đang có những tiếp cận rất khác nhau đến sự phát triển đô thị.
Hơn 200 biệt thự thời thuộc địa Pháp đã bị phá hủy hoặc bị thay đổi hình dạng một cách đáng kể ở TP. Hồ Chí Minh từ năm 1994 đến năm 2014. (Ảnh chụp bởi: Aleksandr Zykov / Flickr)
Trước khi người dân địa phương có thể xót xa về việc sắp đập bỏ nhà máy Ba Son-một vị trí di sản ven sông quan trọng tại thành phố Hồ Chí Minh- với kế hoạch tái phát triển vị trí này thành các khu nhà ở sang trọng.
Nhà máy Ba Son là ước mơ của bất kỳ nhà phát triển nào: Một dải đất ven sông từ lâu đã tọa lạc tại một địa điểm chính của khu vực quan trọng bậc nhất tại thành phố. Với 16 tòa tháp mới sẽ được xây dựng lên ở vị trí của nhà máy đóng tàu 150 tuổi, dự án được thiết lập để thay đổi hình dáng của thành phố mãi mãi.
Mặc dù có một đề nghị năm 2013 để bảo tồn cảng Ba Son là một quần thể di tích lịch sử và được công nhận là một Di tích Lịch sử Quốc gia nhưng nhà máy đóng tàu Ba Son đã được bán cho một nhà phát triển Hàn Quốc với 5 tỷ USD trong năm nay.
Tiến sĩ Ngô Minh Hùng- một kiến trúc sư ở Hồ Chí Minh và chuyên gia phát triển đô thị là người đam mê về bảo tồn di sản kiến trúc của thành phố chia sẻ: “Vùng đất Ba Son rất có giá trị đối với các nhà phát triển đô thị tại thành phố Hồ Chí Minh và khu đất đã không được đưa vào khu bảo tồn. Nếu vùng đất Ba Son được bảo tồn thì không ai có thể phát triển các dự án mới nơi đây “.
Cảng Ba Son là địa điểm mới nhất trong danh sách dài các tòa nhà phải đối mặt với trào lưu phá hủy này. Theo trung tâm hỗ trợ quản lý và phát triển đô thị thành phố Hồ Chí Minh, hơn 200 biệt thự thời thuộc địa Pháp đã bị phá hủy hoặc bị thay đổi đáng kể từ năm 1994 đến năm 2014.
Tiến sĩ Hùng cho biết:”[Chính phủ] đang cố gắng để chuẩn bị chính sách nhưng họ đang làm việc rất chậm. Bảo vệ và bảo tồn các tòa nhà không phải là một ưu tiên ở thành phố Hồ Chí Minh. Họ muốn phát triển hơn là bảo tồn, nhưng ở Hà Nội, bạn có thể thấy rằng họ đang cố gắng bảo vệ các đường phố của Khu phố Cổ “.
Trong thành phố thủ đô Hà Nội, một câu chuyện khác của việc xây dựng thành phố đang được thể hiện. Bên cạnh những nỗ lực tích cực để bảo tồn Khu phố Cổ-một mạng lưới mê cung cổ 36 phố phường trong chính quyền huyện thành phố Hoàn Kiếm cũng đã áp dụng các hướng dẫn nghiêm ngặt khi nói đến xây dựng.
“[Chính phủ] đang cố gắng để chuẩn bị chính sách nhưng họ làm việc rất chậm.”
UBND Hà Nội vừa ban hành một quy định cấm phát triển tăng cao hơn 24 tầng tại năm quận trung tâm, Hoàn Kiếm là một trong số đó.
Tiến sĩ William Logan, một cây bút viết về Hà Nội với tài liệu ‘Tiểu sử của một thành phố’ đã phát biểu: “Có lẽ trong những năm 1990, mọi thứ đã linh hoạt hơn và có một số nhà cao tầng được xây dựng tại vị trí của biệt thự thuộc địa. Nhưng bây giờ các cơ quan chức năng dường như đã nắm quyền kiểm soát các tòa nhà quá cao hiện nay nơi từng được xây trong các khu vực ngoài Khu phố Cổ “,
Tiến sĩ Logan cũng là một giáo sư về di sản văn hóa tại Đại học Deakin, trường đã làm việc với UNESCO kể từ năm 1990 để đặt các vị trí ở Hà Nội, chẳng hạn như Hoàng thành Thăng Long vào danh sách Di sản Thế giới.
Ông so sánh cách tiếp cận xây dựng thành phố Hà Nội đến một “mô hình Paris,” nơi mà các quận lịch sử tập trung tại trung tâm được bảo tồn trong khi các dự án và các khu vực kinh doanh đầy tham vọng hơn và giữ ở ngoại ô thị trấn.
Tiến sĩ Logan nói: “Đây là những gì Hà Nội đang làm và đó là một mô hình rất hiệu quả vì bạn có sự phát triển kinh tế trong điều kiện của các nhà cao tầng nhưng bạn cũng giữ được các phần cổ có giá trị kinh tế du lịch. Cũng quan trọng đối với bản sắc của người dân vì nó là trung tâm cảm xúc của thành phố và nó đang được lưu giữ thông qua chiến lược này “
UBND Hà Nội vừa ban hành một quy định cấm phát triển tăng cao hơn 24 tầng tại năm quận trung tâm, bao gồm Hoàn Kiếm. (Hình chụp bởi Greg Willis / Flickr)
Nếu Hà Nội theo cách tiếp cận mô hình Paris thì sau đó tiến sĩ Logan tin rằng thành phố Hồ Chí Minh đang sử dụng một phương pháp tiếp cận của Mỹ nhiều hơn, nơi mà thành phố thể hiện được sự nổi tiếng chính là khu vực trung tâm. Ông tin rằng phương pháp tiếp cận này là “nhiều tư bản và cổ điển hơn.” (so sánh giữa cách làm ở TP Hồ Chí Minh và Hà Nội)
Mô hình Paris này, theo tiến sĩ Logan là một chỉ báo mà chính quyền địa phương tại Hà Nội nhận ra rằng thành phố có các vai trò khác thay vì phát triển chỉ là kinh tế.
Một nghiên cứu gần đây để minh họa khả năng tấn công một sự cân bằng giữa bảo tồn và phát triển của Hà Nội sẽ là trận chiến để cứu cầu Long Biên- một trong những địa điểm được yêu thích nhất của thành phố.
Được thiết kế bởi kiến trúc sư người Pháp Gustave Eiffel, cây cây cầu thép dài 5.500 bước bắt qua sông Hồng được hoàn thành vào năm 1902. Đây là dự án xây dựng lớn nhất mà Trung Ấn (vùng đất nằm giữa Trung Quốc và Ấn Độ) đã nhìn thấy tại thời điểm đó.
“Đến năm 2008, Hà Nội đã tăng gấp ba lần kích thước vì nó tích hợp một tỉnh lân cận và một kế hoạch giao thông mới cho năm 2030 sẽ mang lại năm dòng xe điện ngầm, tòa nhà chọc trời, đô thị vệ tinh và đường cao tốc “, bà Nga Nguyễn chia sẻ-một nhà hoạt động tại Hà Nội đã chiến đấu để cứu Cầu Long Biên. Bà nói thêm: “Cầu Long Biên đã vẫn tồn tại sau quyết định sẽ bị phá hủy hai lần vào năm 2007 và trong năm 2014.”
“Thành phố Hồ Chí Minh sẽ chỉ trông giống như Hồng Kông hay Thượng Hải, không hơn Sài Gòn.”
Các nỗ lực bảo tồn là một thành công, khi chính quyền thành phố đã đồng ý xây dựng một cây cầu mới bắc qua sông Hồng để phù hợp với đường tàu điện ngầm mới. Bà Nga cũng lặp lại cảm giác của tiến sĩ Logan về việc giao nhiều hơn chỉ là kinh tế đối với vai trò của một thành phố. Tâm trạng này, bà nói, sẽ quan trọng khi thành phố phát triển.
Gần đây nhất Việt Nam đã chuyển sang mức thu nhập trung bình thấp mà theo Ngân hàng Thế giới (World bank), Việt Nam là nơi có tỷ lệ đô thị hóa nhanh nhất của châu Á. Trong khi rõ ràng là những con đường của hai thành phố lớn nhất của Việt Nam đã tách ra, lời giải thích cho điều này bắt rễ sâu trong quá khứ đau buồn của đất nước.
Tiến sĩ Logan nói: “Quay trở lại những năm giữa thế kỉ trước khi mà Hà Nội, vào cuối thập niên 40 là một chính phủ xã hội chủ nghĩa cô lập với phần còn lại của thế giới. Vì vậy, vào những năm 1990, Việt Nam giống như để thời gian trôi đi, đây là một thành phố mà hầu như không thay đổi kể từ những năm 1930 vì chiến tranh liên tục và các lệnh cấm vận của Mỹ. Vì vậy, từ một điểm di sản thì Việt Nam còn rất nguyên vẹn “.
Trong khi Hà Nội dường như bị đóng băng trong thời gian hàng chục năm thì Thành phố Hồ Chí Minh đã chuyển động thật nhanh tới một số phận khác nhau. Điều này đã tiếp tục diễn ra sau khi đất nước thống nhất.
Ông chia sẻ. “Mặt khác, thành phố Hồ Chí Minh đã không trở thành chủ nghĩa xã hội đến năm 1975 nên đã có một khoảng thời gian mà nó hoạt động như một xã hội tư bản chủ nghĩa dưới các chính phủ khác nhau, cả Việt Nam và Mỹ, vì vậy đã có nhiều bước phát triển mới trong các đường phố chính của Sài Gòn. Đến cuối thế kỷ trước, Hà Nội [là] vẫn còn tương đối nguyên vẹn nhưng đã có một thái độ khác tại thành phố Hồ Chí Minh, “
Trong thành phố lớn nhất của Việt Nam, trọng tâm là phát triển và hiện đại hóa mới. TS Hùng cho rằng loại tư duy tập trung tiến bộ này có thể làm thành phố Hồ Chí Minh đánh mất bản sắc văn hóa của mình, một sai lầm mà nhiều thành phố châu Á mắc phải khi phát triển quá nhanh.
“Họ nên quay lại một bước và đánh giá bản sắc của thành phố Hồ Chí Minh là gì và tìm hiểu xem họ muốn làm cho Hồ Chí Minh khác biệt so với các thành phố khác”, TS Hùng nhấn mạnh. “Hoặc trong tương lai, thành phố Hồ Chí Minh sẽ chỉ trông giống như Hồng Kông hay Thượng Hải, không hơn Sài Gòn.”
Source: cep.com.vn